Το παχύ έντερο του ανθρώπου αποικείται από μικρόβια που αποτελούν την εντερική χλωρίδα του.  Επικρατεί δυναμική ισορροπία μεταξύ των μικροβίων της φυσιολογικής χλωρίδας και της διατροφής, αφού η τελευταία επηρεάζει άμεσα την κυριαρχία, την επιτυχή εξέλιξη και τελικά τη σταθεροποίηση της χλωρίδας του εντέρου.  Η μικροβιακή κοινότητα αποτελείται από ποικιλία μικροβίων κυρίως βακτήρια αλλά και πρωτόζωα, αναερόβιοι μύκητες κτλ.  Έχει υπολογιστεί ότι στο έντερο του ανθρώπου υπάρχουν >1011 βακτηριακά κύτταρα ανά γραμμάριο εντερικού περιεχομένου, τα οποία ανήκουν σε παραπάνω από 400 διαφορετικά είδη.  Είναι εντυπωσιακή η επικράτηση των αναερόβιων μικροβίων σε αυτόν τον πληθυσμό αφού το 99% του συνόλου των μικροβίων στο έντερο δε ζει παρουσία ατμοσφαιρικού αέρα.  Το εντυπωσιακό δε, είναι ότι τα μικροβιακά κύτταρα ξεπερνούν κατά 10 φορές σε αριθμό τα ανθρώπινα και έχουν εξέχουσα σημασία στο ανοσοποιητικό διατροφικό, φυσιολογικό και προστατευτικό επίπεδο του οργανισμού.  Με λίγα λόγια η μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου μπορεί να θεωρηθεί ως ένα μεταβολικό, ευμετάβλητο και γρήγορα εξελισσόμενο ανθρώπινο όργανο.

Η από του στόματος χορήγηση βιώσιμων παρασκευασμάτων επιθυμητών μικροβίων, γνωστά ως προβιοτικά (ή ευβιοτικά, όρος ίσως πιο ακριβής που όμως ακόμα δεν χρησιμοποιείται ευρέως από την επιστημονική κοινότητα), τρόφιμα, έχουν αποτελέσει αντικείμενο μελέτης τελευταία.  Η βασική αρχή είναι ότι ο αποικισμός από επιθυμητά μικρόβια αποκλείει ή έστω παρεμποδίζει τον αποικισμό από παθογόνα.

Τα προβιοτικά έχουν μελετηθεί επισταμένα και έχει βρεθεί ότι βοηθούν στα παρακάτω:

  • Βελτιώνουν την ανοχή στη λακτόζη (το κυριότερο ζάχαρο του γάλακτος).  Τα προβιοτικά φαίνεται ότι βοηθούν στην πέψη της μειώνοντας τα συμπτώματα (τυμπανισμός, ναυτία) & καθυστερώντας την στοματοεντερική διάβαση
  • Στα βρέφη στα οποία δόθηκε προβιοτική αποικία Lactobacillus casei ενισχύθηκε η συγκέντρωση ανοσοσφαιρίνης Α (IgA), η οποία συσχετίζεται με μείωση της διάρκειας της διάρροιας από ροταιό (rotavirus-induced diarrhea)
  • Η βρώση γιαουρτιού, έχει δείξει ότι διεγείρει την παραγωγή κυτοκινών από τα μονοπύρηνα βελτιώνει την άμυνα του οργανισμού.
  • Η χρήση προβιοτικών λακτοβάκκιλων και μπιφιδοβακτηρίων φάνηκε να μειώνει την ποσότητα των μικροβιακών ενζύμων των ούρων και των κοπράνων, τα οποία ενοχοποιούνται για μεταλλάξεις και καρκινογενέσεις.
  • Έρευνες που διεξήχθησαν τη δεκαετία 1970-1980 έδειξαν σχέση κατανάλωσης προβιοτικών τροφίμων (γιαούρτης) και της μείωσης της χοληστερόλης αίματος, αν και η ευστάθεια των αποτελεσμάτων αμφισβητήθηκε αργότερα.
  • Έρευνες σε πειραματόζωα έδειξαν προστατευτική δράση απέναντι στον καρκίνο του παχέως εντέρου.
  • Η χρήση προβιιοτικών προιόντων είναι ιδιαιτέρως επωφελής σε καταστάσεις στρες ή χρήσης αντιβιοτικών.

Σε αυτές τις περιπτώσεις η εισαγωγή επιθυμητών μικροβίων μπορούν να αποτρέψουν τον αποικισμό από κάποιο παθογόνο μικρόβιο ανθεκτικό στο αντιβιοτικό.  Επιπλέον βοηθούν στην επανεγκατάσταση της μικροβιακής χλωρίδας μετά την καταστροφή της από αντιβίωση.

Αν και η χρήση τους επιτρέπεται από όλους σχεδόν τους οργανισμούς τροφίμων παγκοσμίως και τα προστατευτικά και θεραπευτικά αποτελέσματα τους είναι φανερά εντούτοις πρέπει να γίνουν αρκετές διασταυρούμενες μελέτες ώστε η χρήση τους να είναι απόλυτα ασφαλής.

Πρεβιοτικά

Ο όρος πρεβιοτικά περιλαμβάνει τα συστατικά αυτά των τροφίμων τα οποία επηρεάζουν θετικά τον ξενιστή με την επιλεκτική τους διέγερση στην ανάπτυξη και δραστηριοποίηση ενός ή κάποιων πολύ περιορισμένων σε αριθμό βακτηρίων στο παχύ έντερο.  Η διαφοροποίηση τους με τις φυτικές ή διαιτητικές ίνες έγκειται ακριβώς σε αυτή την επιλεκτική τους δράση.

Γενικεύοντας για να κριθεί ένα συστατικό τροφίμου ως πρεβιοτικό θα πρέπει:

  • Να μην πέπτεται
  • Να υδρολύεται και να ζυμώνεται από την χλωρίδα του εντέρου
  • Και το πλέον σημαντικό να προκαλεί επιλεκτική διέγερση στην ανάπτυξη ενός ή ελαχίστων βακτηρίων στο εντερικό περιεχόμενο.

Τα κύρια προιοντα του μεταβολισμού των προβιοτικών είναι:

  • Τα λιπαρά οξέα μικρής αλύσσου
  • Τα αέρια (υδρογόνο και διοξείδιο του άνθρακα
  • Η βακτηριακή μάζα

 

Τα παραγόμενα αέρια είναι αναπόφευκτα και είναι δυνατόν να προκαλέσουν δυσφορία και κοιλιακό άλγος και γιαυτό ουσιαστικά αποτελούν τη μοναδική ανεπιθύμητη ενέργεια της ζύμωσης των πρεβιοτικών.  Η υπακτική δράση των φυτικών ινών ισχύει και για τα πρεβιοτικά που αποτελούν μέρος τους.

Πέρα από την έμμεση δράση τους που προκύπτει από την επιλεκτική αύξηση του πληθυσμού κάποιων προβιοτικών, τα πρεβιοτικά έχουν δείξει ότι:

  • Συμμετέχουν στο μεταβολισμό και στην απορρόφηση κάποιων μετάλλων.  Πρεβιοτικά όπως η ινουλίνη, η ολιγοφρουκτόζη, κ.α φαίνεται μέσα από έρευνες (κυρίως σε ποντίκια) ότι διεγείρουν την απορρόφηση και τη συγκράτηση διαφόρων μετάλλων και ιχνοστοιχείων όπως το ασβέστιο, το μαγνήσιο και ο σίδηρος.
  • Συμμετέχουν στο μεταβολισμό των λιπιδίων.  Η επίδραση των πρεβιοτικών στην υπερτριγλυκεριδαιμία έχει μελετηθεί κυρίως σε ποντίκια επιδεικνύοντας μείωση των τριγλυκεριδίων ορού μετά τη χρήση πρεβιοτικών.  Σε μια ακόμη μελέτη ελέγχθηκαν ήπια υπερχοληστερολαιμικοί εθελοντές με κατανάλωση 19γρ ινουλίνης την ημέρα για 3 εβδομάδες.  Τα αποτελέσματα έδειξαν μείωση της ολικής και της LDL χοληστερόλης στον ορό.
  • Ανακουφίζουν από δυσκοιλιότητα λόγω αποφυγής σκληρού και δυσκίνητου εντερικού περιεχομένου και πιθανής επίδρασης στην κινητικότητα του εντέρου.
  • Περιορίζουν τα διαρροικά επεισόδια, ειδικά όταν σχετίζονται με εντερικές λοιμώξεις

Συμβιοτικά

Τα τελευταία χρόνια στα λειτουργικά τρόφιμα έχει προστεθεί μία καινουργια κατηγορία προιόντων που περιλαμβάνουν τρόφιμα εμπλουτισμένα με προβιοτικά και πρεβιοτικά και ονομάζονται συμβιοτικά.  Τα τρόφιμα αυτά συνδυάζουν τα πλεονεκτήματα και των δύο προσθέτων, ενώ παράλληλα εκμεταλλεύονται το γεγονός ότι τα πρεβιοτικά αποτελούν θρεπτικό υπόστρωμα για συγκεκριμένα προβιοτικά.  Με το συνδιασμό αυτό ευνοείται η επιβίωση των συγκεκριμένων αλυσίδων μικροβίων με τελικό σκοπό την αποικια τους στο παχύ έντερο.

 

 

Γράφει η

Δρ. Γεωργία Κατσογριδάκη

Βαριατρικός Διαιτολόγος – Φυσικοπαθητικός